Dwy dasg ddiwylliannol

(1)     Darllenwn na fydd Y Cymro newydd yn barod i ymddangos ar Ŵyl Ddewi, ond bod gobaith ei weld o fewn rhai wythnosau wedyn.  Hei lwc yn wir.

Dylem fod yn wyliadwrus iawn cyn awgrymu y dylai papur newydd ddibynnu ar nawdd llywodraeth, nac yn wir ar gymhorthdal o unrhyw fath.  Dylai ymgynnal ar ei werthiant a’i hysbysebion.  Ond yng nghanol argyfwng enbydus y wasg Gymraeg heddiw, a hwnnw’n rhan o chwalfa ddiwylliannol y Cymry, efallai nad cwbl amhriodol awgrymu y gallai llywodraeth Cymru gamu i mewn â mesurau dros dro.

Gan lyncu’n galed felly, dim ond gofyn …

A fedr ein llywodraeth, o ryw gronfa neu’i gilydd, neilltuo swm bychan, dyweder pum miliwn o bunnau, i warantu cynhaliaeth Y Cymro am gyfnod arbrofol o, dyweder, dwy flynedd … neu hyd yn oed flwyddyn? Amcan hyn fyddai galluogi’r papur (a) i adeiladu cylchrediad, a (b) i’w gyflwyno’i hun yn egnïol i hysbysebwyr posibl drwy adael iddynt hysbysebu yn rhad ac am ddim dros y cyfnod arbrofol.  Ar ddiwedd y cyfnod arbrofol, gweld pa mor bosibl fyddai i’r papur sefyll ar ei draed ei hun gyda’r hysbysebwyr yn talu.  Wrth gwrs gall llywodraeth, gyda’i ffrwd o hysbysiadau cyhoeddus, bob amser fod ymhlith yr hysbysebwyr; mae hynny’n beth gwahanol i roi grant.

Os nad erys yr hysbysebwyr ar ddiwedd y cyfnod arbrofol,  ac os na fydd y cylchrediad yn cyfiawnhau hynny, dyna ni,  – diwedd yr arbrawf.

Efallai yr hoffech ddarllen eto y tair hen ysgrif hyn: Gwasg mewn Gwasgfa (2), Diwedd y Cymro …?,  Llecyn glas?.

(2)    Trist yw darllen am helbulon Theatr Ardudwy, a difrifol yw clywed am Goleg Harlech, y drws nesaf, yn dod i ben ei rawd.  Ardderchog o le oedd Coleg Harlech, ond gwir fod y math o gyhoedd y darparai ar ei gyfer bellach wedi peidio â bod.

A yw llywodraeth Cymru yn wir am weld datblygiad ‘Y Coleg Cymraeg Cenedlaethol’ (y ‘Coleg Ffederal’ fel y byddem yn ei alw ers talwm)?  Rywfodd neu’i gilydd fe ddylai Gweinyddiaeth Addysg a Gweinyddiaeth Diwylliant ein llywodraeth roi eu pennau ynghyd yn ddiymdroi a galluogi’r CCC i feddiannu Coleg Harlech.  Byddai’n ardderchog fel canolfan i holl aelodau’r CCC, myfyrwyr a darlithwyr, ddod ynghyd o’u gwahanol ganolfannau i dderbyn rhannau o’r addysg, cydgyfarfod a chyd-drafod. Yn wir mae dadl dros leoli gweinyddiaeth ganolog y CCC ynddo (gan gofio gofyn bob amser yn ddifrifol faint o weinyddiaeth sydd wir ei hangen).

Pe byddai unrhyw weledigaeth bymtheng mlynedd yn ôl gan fwy na thri ohonom, academwyr o Gymry,  byddid wedi sicrhau hen Goleg Diwinyddol Aberystwyth i’r pwrpas hwn. Ond dyma gyfle o’r newydd.

Ac mewn byd sy’n hoff o’r gair ‘her’, dyma ddwy her a ddylai fod wrth fodd calon gweinidogion effro.