Premiwm, premiwm

I’n hatgoffa’n hunain. Do, yn ei gyfarfod ddechrau Rhagfyr, fe benderfynodd Cyngor Gwynedd osod premiwm o 150% ar drethi ail gartrefi yn y sir. Ond rywsut fe anghofiwyd un agwedd a ddylasai fod yn ganolog a chreiddiol yn yr holl fater, sef yr angen am eithrio brodorion rhag talu.

(Beth yw brodorion? Ar y blog hwn ac mewn mannau eraill, rwyf wedi dweud a dweud a dweud, gan gynnig mwy nag un diffiniad y gellir yn hollol deg ei roi ar waith.)

O blith yr aelodau annibynnol y daeth cyfeiriad byr at yr agwedd hon. Rhyfedd na wnaed y pwynt gan y blaid lywodraethol. Be ydi ’i henw hi hefyd deudwch? Onid gan ddisgwyl iddi ein hamddiffyn, ein helpu, ein hybu a’n hatgyfnerthu ni’r Cymry y mae rhai ohonom wedi fotio iddi drwy’r blynyddoedd? Pa ddiben arall all fod iddi?

Ond o ddifri, rwy’n gallu gweld yr anhawster. Llywodraeth plaid mewn awdurdod lleol. Gosodwyd seiliau cadarn polisïau Cymreig ‘Gwynedd go-iawn’ yn y 1970au gan arweiniad Pleidwyr ond gyda chydsyniad naturiol a pharod aelodau heb label plaid. Unwaith y mae plaid yn ffurfio grŵp ac yn dechrau llywodraethu fel plaid, daw arni’r hyn sy’n llesteirio pob plaid. A beth yw hwnnw? Ofn plaid arall – er i honno efallai fod heb enw na diffiniad. Mae plaid yn darged. Mae arni ofn cael ei chyhuddo o hyn, a’r llall, ac arall.

Nid yw’r ofn hwn yn effeithio ar aelodau annibynnol. Beth yw’r ateb felly? Ethol mwy o’r rheini? Y perygl bob amser yn y fan hon yw prynu cath mewn cwd, ac nad oes sicrwydd yn y byd dros ba asiantaeth y bydd y gath yn gweithredu pan ollyngir hi allan.

Peth digri arall yw ‘Gr^wp Annibynnol’. Os yw’ch cynghorydd yn annibynnol, oni ddylai fod yn annibynnol ?

Anawsterau diosgoi democratiaeth yw’r rhain. Down yn ôl at fater yr ail gartrefi. Trwy fod yn berchennog ail gartref yn fy hen ardal, nid wyf yn honni fy mod yn cyfrannu rhyw lawer at ei bywyd. Tipyn bach efallai. Ond rhowch hi fel hyn: os gorfodir fi gan y premiwm i werthu’r tŷ, bron yn sicr byddaf wedi cyfrannu at set o ffigurau iaith at y tro nesaf a fydd radd yn waeth na ffigurau echrydus 2021.

Mae amser eto i gynghorwyr Gwynedd feddwl am yr agwedd hon. Pwy sy am arwain?