Ymhlith yr adroddiadau echrydus ddoe roedd sôn bod ymladd am feddiant o hen atomfa Chernobyl. Rhai honiadau fod y Rwsiaid wedi ennill, ond yr wybodaeth yn ansicr iawn.
Cwestiwn yn codi: pwy yn ei iawn bwyll fyddai isio Chernobyl?
ATEB: neb.
Ond anghofiwch yr ‘iawn bwyll’. Pwy yn y byd mawr fyddai isio Chernobyl?
ATEB: cynghorwyr Môn.
Cofio achlysur yn Neuadd Reichel, Bangor, ers talwm. Roedd Ystafell Gyffredin y Myfyrwyr yn derbyn pob papur dyddiol Saesneg, o’r Times a’r Telegraph i lawr at y Daily Mirror (a ystyrid y papur mwyaf gwerinol a choman yn y dyddiau cyn-Sun hynny). Ar gyfer cyfarfod o’r aelodau roedd un myfyriwr, Tori Albanaidd eithaf annymunol, wedi cyflwyno cynnig ein bod yn atal ein tanysgrifiad i’r papur Comiwnyddol The Daily Worker. Colli’n drwm a wnaeth y cynnig. O’r mwyafrif a fotiodd i gadw’r hen recsyn, go brin fod neb ohonom yn llyncu ei holl neges, ond roeddem yn croesawu ei olygwedd wahanol, ei wybodaeth wahanol hefyd, a’r ffaith ei fod yn rhoi sylw i ryw bethau na byddai’r un papur arall yn eu cyffwrdd.
Wrth atgofio’r digwyddiad bychan hwn, meddyliaf am ddau beth arall.
(1) Niclas y Glais, y mae ei gofiant gan Hefin Wyn, a’r detholiad o’i ohebiaeth gan yr un awdur ynghyd â Glen George (perthynas i Niclas), bellach yn ein gwahodd i ystyried eto ei holl yrfa a’i neges. Cofiaf glywed Niclas yn pregethu fwy nag unwaith, yn ddiddorol, yn ddymunol ei ffordd, yn hawdd gwrando arno. Cyn sicred â dim fe ddôi cyfeiriadau at amgylchiadau’r dydd, a cheid y dehongliad gwleidyddol disgwyliedig, diosgoi. Ambell i winc a phwniad yn y gynulleidfa, a’r sylwadau ar y ffordd allan: ‘Ia’r hen Niclas, yr Ianc o dani eto …’. Y consensws – yn wir ni chlywais neb yn dweud yn wahanol – oedd un o barch at Niclas, yn sicr am ei fod ‘yn dal at ’i betha’, ac efallai hefyd am y gwyddem ei fod yn sylfaenol ddiniwed.
O ran ei ddarlleniad o amgylchiadau enbydus canol yr ugeinfed ganrif – anodd dyfarnu nad dyma’r gwir – yr oedd Niclas yn hollol anghywir. Ond fel rebel, fel Annibynnwr, fel beirniad ar ein cymdeithas ni ein hunain, gwnaeth gyfraniad gwiw a gwerth ei goffáu.
(2) Sianel deledu Russia Today. Dan nawdd y Pwtyn mae’n ddiamau, ond oddi ar ei chychwyn, go brin ei bod wedi gwneud yr un ohonom yn ffrind iddo – dyn drwg drama, math o ‘Bond villain’ er pan welsom ei wep y tro cyntaf. Ond fel y Daily Worker gynt, ac fel pregethau a cherddi Niclas, mae’n wahanol, yn cynnig golygwedd amgen ac yn cyflwyno peth gwybodaeth nas ceir yn unman arall.
Heddiw, nid yn annisgwyl mae’n debyg, bu’n ddiwrnod o ladd arni. Boris yn San Steffan yn edliw i’r SNP fod Alex Salmond â’i stondin arni, ac Ian Blackford yn ateb yn syth nad oes a wnelo Alex ddim â’r Blaid Genedlaethol. Ac yn fwy anesmwythol braidd, Nicola gartref yn yr Alban yn gresynu nad yw Alex wedi torri’r cysylltiad. Anesmwythol? Naturiol a chyson yn yr ystyr fod yma achos o wladwriaeth lai yn erbyn gwladwriaeth fwy, cenedl yn erbyn ymerodraeth – onid aeth Adam draw yna i roi tipyn o ofn yr Arglwydd ar y Pwt? Ond ai’r diwrnod y mae Syr Keir Starmer yn galw am ‘undod’ yw’r diwrnod i ymuno yn y corws?
Erys y dirgelwch, beth yw gwraidd a chychwyniad yr anghydfod ymhlith y cenedlaetholwyr Albanaidd? Pam yr oedd mor bwysig targedu Salmond? Pwy oedd yn gyfrifol? A gawn ni wybod byth?
A dywedaf eto fel rwyf wedi dweud o’r blaen, peidiwch â meddwl nad oes i hyn ymhlygiadau i ni Gymry.
A phob llwyddiant i Craig Murray heddiw yn ei apêl gerbron llys arbennig yn yr Alban.
Nation Cymru heddiw yn adrodd am sylwadau Jo Stevens A.S., Llefarydd Llafur ar Gymru. Sôn y mae Jo am y ddau fath o deimlad neu deyrngarwch cenhedlig. Dyma hen bregeth yr ydym wedi ei chlywed filoedd ar filoedd o weithiau o’r blaen, ond i’n hatgoffa’n hunain, dyma’r ddau fath eto:
(a) Y math neis. Gwladgarwch (patriotism). Arferir gan Loegr a chan ba wladwriaeth bynnag sydd mewn cynghrair â Lloegr yr wythnos yma.
(b) Y math ddim-yn-neis. Cenedlaetholdeb (nationalism, ac yn aml narrow nationalism). Arferir gan bobloedd israddol (lesser breeds).
Wrth reswm pawb mae gwahanol fathau ar genedlaetholdeb, rhai yn bendant i’w hosgoi. Dyna neges S.L. yn ei ddarlith gyntaf ar y mater, Egwyddorion Cenedlaetholdeb (1926). A ddarllenodd Jo honno?
Beth bynnag, go dda Nation Cymru am ysgogi trafodaeth heddiw. Yr ymatebion hyd yma (11.30) i gyd yn gall ac adeiladol – h.y. o’r un feddwl â’r hen G.A. !!
A dyma Gymro eto’n cerdded i mewn i Rif Deg, ganmlwydd ar ôl i Gymro arall gerdded allan. A rhoi’r union ddyddiad, 23 Hydref 1922 oedd hi pan ddaeth y lori ddodrefn i nôl Lloyd George a’i bethau, wedi i gyfarfod tyngedfennol yn y Carlton Club benderfynu na allai’r Ceidwadwyr barhau ddim mwy mewn clymblaid ag ef. Tybiai Ll.G. ei fod wedi cael ei hen wrthwynebwyr lle roedd arno eu heisiau, ond y gwir oedd eu bod hwy wedi ei ddal ef mewn trap. Cyflawnodd dros y Sefydliad Prydeinig beth o’i waith butraf erioed, a bellach dyma farnu bod ei ddefnyddioldeb ar ben. I gofio’r achlysur mae gennym o hyd y ‘1922 Committee’, sef y cabal o Dorïaid a ffurfiwyd yn wreiddiol i gael gwared â Lloyd George. A all rhywun o’r darllenwyr ddweud wrthyf pam y mae’r corff hwn yn dal mor bwysig a dylanwadol?
Dau beth adeiladol a wnaeth Ll.G. yn ail hanner ei yrfa dymhestlog faith, a thu allan i San Steffan y gwnaeth y rheini, sef (a) fel Llywydd Llys yr Eisteddfod cefnogi Cynan a W.J. Gruffydd yn y gwaith o sefydlu’r Rheol Gymraeg; (b) cydweithio’n effeithiol â Saunders Lewis yn yr ymgyrch i sefydlu gwasanaeth radio Cymraeg. Ac o ran (b), rhaid dweud hyn am Ll.G., nid oedd byth yn dal dig: ymlaen at y job nesaf, pwy bynnag oedd ynglŷn â hi.
Ie, cyn iddo fynd yn Brif Weinidog, a chyn 1914, y gwnaeth Dewin Dwyfor ei waith mawr fel gwleidydd. Fel y gwyddai ef yn iawn, clytio dros dro a wnaeth yn Iwerddon – a phwy a allasai wneud yn amgen? Ac yng Nghynhadledd Versailles, ni roddodd y Byd yn ei Le.
Gwell lwc, Guto !
Cofiwch ddarllen adroddiad Golwg 360 heddiw am gyfraniad diweddaraf cylchgrawn The Critic ! Yn draddodiadol, peth y Chwith yn bennaf yw gwrth-Gymreigrwydd, ond dyma inni tswnami o’r Dde ! Fel rwyf wedi dweud sawl gwaith ar y blog, mae Duw yn dal i drio, gan anfon rhywbeth newydd o hyd i drio deffro’r Cymry. Faint o lwyddiant gaiff hwn? Yn sicr dylid ei gylchredeg yn helaeth.
Fel llawer o bobl, pan glywais gyntaf gyhuddiad Boris yn erbyn Keir Starmer, roeddwn yn meddwl ei fod dipyn yn annheg. Ond wir, darllenwch flog Craig Murray, 2 Chwefror, a meddyliwch.
Blog Glyn Adda 