‘Dwy niwc’ yng Nghaernarfon, ond mae’n ymddangos mai dau niwc fydd yn cynrychioli Môn (Caerdydd a Llundain), pa blaid bynnag fydd dewis y Fam Ynys yn etholiad San Steffan.
I niwciwr neu niwcwraig o Dori neu Lafur, does dim problem. Ond gwell i niwciwrs Plaid Cymru benderfynu, niwc ’ta annibyniaeth? Allwn ni ddim cael y ddau.
Dau fater iawndal yn y newyddion yr wythnos yma.
Yn gyntaf, achos y postfeistri. £600,000 yn cael ei gynnig gan y Llywodraeth i bob un o’r 86 sydd wedi ennill eu hachosion hyd yma. Dim byd tebyg i ddigon.
A beth am y swyddogion o’r Swyddfa Bost a achosodd y drwg? A beth am y twrneiod a elwodd ar yr achosion, yn cynnwys nid yn unig yr erlynwyr ond hefyd yr amddiffynwyr honedig a wnaeth siou mor wael ohoni? Dylid galw pob un o’r rhain i gyfrif, a dylai eu cwmnïau dalu trwy eu trwynau am y drwg a wnaethant.
A’r ail achos. Yr holl gyn-filwyr a orfodwyd i wylio arbrofion arfau niwclear Prydain yn y 1950-60au gyda chanlyniadau erchyll iddynt eu hunain ac i’w plant. Darllenwn fod yr ymgyrch am iawndal yn awr yn cael ei hailgychwyn ar ôl i lywodraeth y dydd ddeng mlynedd yn ôl wahardd y dioddefwyr rhag erlyn y Weinyddiaeth Amddiffyn. A heddiw, yn lle cyfiawnder, dyma lywodraeth Rishi yn cynnig … medal ! Gobeithio y bydd pob un yn dweud wrtho ble i’w rhoi hi, a gobeithio yr â’r ymgyrch ymlaen tuag at fuddugoliaeth, faint bynnag a gymer.
A beth am air gan wleidyddion Cymru? Faint maen nhw wedi helpu dros y deng mlynedd diwethaf?
Ie, llywodraethau Torïaidd 1951-64. Ond cofiwn hyn. Milwyr gorfod oedd llawer o’r rhai a roed yn y sefyllfa hon, mwyafrif ohonynt mae’n bur debyg. Pwy greodd yr orfodaeth? Llywodraeth Lafur Attlee yn y blynyddoedd ar ôl yr Ail Ryfel, darn o reolaeth gymdeithasol nodweddiadol o Lafur, ac offeryn a fu’n bur effeithiol i gadw’r caead ar egnïon cenhedlaeth ifanc.
Adweithiol a rhagrithiol i’r gwraidd yw’r Chwith Brydeinig, a phob tro y cyfyd arweinydd o’r traddodiad radicalaidd o’i mewn, fe’i gwrthodir – Foot, Corbyn. Dyna pam na ellir adfywhau gwleidyddiaeth yng ngwledydd Prydain, gan osod Lloegr hithau ar lwybr iachawdwriaeth, ond gan un o’r ‘gwledydd Celtaidd’ fel y’u gelwir. Gan fod Cymru druan allan ohoni’n llwyr bellach, rydym yn dibynnu i fesur helaeth iawn ar gynnydd a llwyddiant mudiad cenedlaethol yr Alban. Dim rhyfedd mai yma y mae’r Sefydliad yn gweld y perygl, a dim rhyfedd ddarfod cynnal y coup d’état yr wyf wedi sôn amdano o’r blaen. A oes rhywun ohonoch chi ddarllenwyr yn credu nad dyna oedd?
Eitem ar Newyddion S4C neithiwr am Seisnigo ardal Botwnnog yn Llŷn. Y themâu cyfarwydd – mewnlifiad, pobl ifainc yn methu fforddio tai, ‘hawl; i fyw adra’ &c. Ond am eiliad dyma lun: arwydd coch llachar, PLOT FOR SALE. Ni ddywedwyd ble yn union yr oedd yr arwydd na phwy a’i gosododd na phwy sydd am werthu’r plot i bwy bynnag sy’n pasio. Yn y dyddiau pell yn ôl pan oedd dwy raglen newyddion bob nos gan ddwy gorfforaeth wahanol, gallaf ddychmygu gohebwyr un o’r ddwy raglen, os nad y ddwy, yn mynd ar ôl peth fel hyn, cael gafael ar berchen y plot a gofyn cwestiwn neu ddau iddo neu iddi. Gwael yw fod gan y BBC fonopoli ar y newyddion dyddiol.
Ac wrth wylio’r eitem, yr hen feddyliau’n codi eto. Sawl gwaith mae angen dweud? Gormod o dai sydd yng Nghymru, a’r Cymry un ai ddim eu heisiau neu heb allu eu fforddio. Tasg llywodraeth leol a chanol: yn hytrach na chodi mwy o dai, gwnewch hi’n bosibl rywsut neu’i gilydd, os yw hi’n bosibl o gwbl bellach, i Gymry feddiannu’r tai sydd ar gael. Oes rhywun yn deall hyn?
Ac wrth gynghorwyr Gwynedd unwaith yn rhagor, wfft i chi a dim fôt ichi byth eto, am gosbi brodor sydd am gadw troedle yn y ffurf o ail dŷ yn ei hen ardal.
A’r hen gwestiwn. Y tir yn Llŷn a phob ardal arall o Gymru a feddiannwyd gan y mewnlifiad, a oes llathen ohono na werthwyd gan ryw Gymro ryw dro?
“Gwna ddaeargrynfeydd dan gadarn goncrit Philistia,” medd y bardd. Gobeithio’r nefoedd na bydd llawer o ddaeargrynfeydd dan simsan goncrit y dydd hwn.
Yn ddiweddar ac am reswm arbennig bûm yn ailymweld â’r clasur Gulliver’s Travels. Yn nhrydedd adran y llyfr hwnnw cawn ymweld ag ynys Laputa, gwlad o bobl glyfar-glyfar sydd wedi eu gyrru eu hunain yn wallgo â’u technoleg ddatblygedig ond cwbl ddibwynt. Er enghraifft mae ganddynt ‘brosiect’ – ie, dyna’r gair hefyd – sut i dynnu golau’r haul o gucymerau, ac un arall sut i adeiladu tŷ o’r to i lawr. Ie, rhaid mai rhyw athrylith Laputaidd a ddyfeisiodd y ‘concrit gwynt’ y clywsom amdano ddoe ac echdoe, ac sy’n swnio rywbeth yn debyg i gymysgedd rhwng plastar pinc a siocled Aero.
Onid yw concrit i fod i bara am byth? Meddyliwch am goncrit y Rhufeiniaid. A hwyrach yr hoffai rhai ohonoch ddarllen eto hen flogiad 25 Ionawr 2019. A thra byddwch wrthi gallwch ddarllen blogiad 28 Ionawr 2019 hefyd.
Blog Glyn Adda 