UKIP dros gydraddoldeb

Cyn iddo fynd dros gof, gair neu ddau am arolwg barn YouGov yr wythnos diwethaf ar y cwestiwn:  a ddylai Cymru gael yr un pwerau â’r Alban o dan drefn newydd ym Mhrydain?

63% o’r rhai a holwyd o blaid.  Fe ddown ni’n ôl at hyn.

85% o bobl Plaid Cymru o blaid. Cwestiwn bach diddorol, beth am y 15% arall o’r Pleidwyr?  Pa fesur o ymreolaeth, neu ba fath, y byddai’r rhain yn ei ffafrio felly?  Ac os rhywbeth llai na chydraddoldeb â’r Alban, pam?  Os mai eu hateb yw nad yw’r mudiad cenedlaethol na Chymru’n gyffredinol wedi gwneud dim ers blynyddoedd i haeddu’r cydraddoldeb, fe’i caf hi’n anodd iawn gwrthateb.

O blith pobl Llafur, 70% o blaid. Ffigur digon diddorol, a phositif hefyd, ond ei gymryd gyda’r pinsiaid o halen y dylid ei ddarparu gyda phob arolwg barn, fel yr hen gwdyn bach halen mewn paced crisps ers talwm.

Ond y peth mwyaf diddorol yn yr arolwg  – neu wirionaf, barnwch chi – yw ymateb cefnogwyr UKIP !  55% o blaid pwerau cyfartal !   Hyd y gwelaf, fe ellir dehongli hwn mewn un o ddwy ffordd.  (a) Nid yw’r UKIP-iaid yn deall nac yn malio dim am unrhyw bolisi ac eithrio ‘hel yr hen fforinars ’ma adra’.   (b) Mae UKIP yn hollol gyson.  Y diwethaf a glywais i oedd eu bod am ddileu Senedd Holyrood a Senedd y Bae. Dim pwerau i’r Alban, dim i Gymru. Hollol gyfartal felly, a hollol gyson.

§

Ond dowch yn ôl at y ffigur yna o 63% dros gydraddoldeb.  Mae’n galw i’m cof ambell beth y byddwn i’n ceisio’i awgrymu  yn y dyddiau cyn ‘Ffarwelio â’r Ffydd Ffederal’ (gweler eitem 24 Ionawr eleni), ac yn peri imi feddwl unwaith eto fy mod yn iawn hyd at ryw bwynt.  Y cwestiwn i’r Cymro, meddwn i bryd hynny, yw ‘a ddylai Cymru fod yn gydradd â’r Alban?’.  Bellach dyma osod y cwestiwn, a chael ateb pur gadarnhaol iddo. Ond ar gwt y cwestiwn hwn, roeddwn i am ychwanegu un arall, sef ‘a ddylai’r Alban fod yn gydradd â Lloegr?’.  Daliaf i feddwl y byddai gosod y cwestiwn hwn wedi ennill y refferendwm i’r cenedlaetholwyr; ond byddai cwestiwn arall wedi codi’n syth:  cydradd ar ba dir?  O fewn pa fath system?  Casgliad pendant a sefydlog yr SNP dros flynyddoedd lawer yw na bydd yr Alban byth yn gydradd â Lloegr ond fel gwladwriaeth annibynnol.  Ar hynny y gweithredwyd, ac ni ellir ond parchu’r penderfyniad.

§

Yn ei chynhadledd yn Perth yr wythnos diwethaf, wrth ddiolch i Alex a chroesawu Nicola, yr oedd yr SNP ar ei huchelfannau, a hyd yma mae’r arolygon barn yn dal i addo’n dda iddi.  Cofiwn bob amser y wireb am ‘wythnos yn amser hir …’, ond OS, OS, OS gellir cynnal y momentwm hwn a’i droi’n sylwedd etholiadol, fe all hi yn wir ei chael ei hun mewn sefyllfa i fargeinio ac i osod amodau yn San Steffan.  Diau ei bod hi eisoes yn meddwl yn ofalus iawn pa amodau.  O’r pellter hwn gallaf i awgrymu dwy flaenoriaeth, a thebyg iawn bod y cenedlaetholwyr yn meddwl amdanynt.  (a) Cael gwared â Trident. (b) Sefydlu corfforaeth ddarlledu annibynnol yn yr Alban.

Ond – a dod yn ôl at hen bwnc – os bydd Trident yn gadael Aber Clud, fe ddaw hi i Sir Benfro.  Daw?  Wel, dyna freuddwyd Carwyn, fel y gwyddom.  ‘Mwy na chroeso.’   Ond i ba raddau, mewn gwirionedd, y mae hyn yn bolisi Llafur yng Nghymru?  Gallwn gymryd ei fod hyd nes clywn yn wahanol;   ond yr un pryd gallwn ofyn a drafodwyd ef, ac a bleidleisiwyd arno, gan y cabinet, neu gan gynhadledd Llafur yng Nghymru, neu gan ei phwyllgor gwaith?  Fe ddylai rhywun ofyn yn benodol i bob un aelod Llafur yn y Cynulliad, a yw ef neu hi yn ategu gwahoddiad Carwyn.  A mynnu ateb, ‘ydw’ neu ‘nac ydw’.  Beth amdani, Daily Wales ?

Pam mae hyn yn bwysig?  Am mai’r arf niwclear, ers dros drigain mlynedd, yw symbol balchder y Sefydliad Prydeinig.  Mae’n gysegredig yng ngolwg bonedd a gwreng.  Ac fel yr wyf wedi crybwyll o’r blaen ar y blog hwn, mae dau wir bwrpas gwaelodol i genedlaetholdeb gwleidyddol Cymreig: (1) diogelu’r Gymraeg;  (2) dymchwel y Sefydliad Prydeinig.

Ffenics o’r Fflamau

Cyhoeddodd Alex Salmond na bydd yn ymladd sedd Lewes, Dwyrain Sussex.  Dyna ni felly. Popeth yn iawn.

Ond cofiwch, fe allai fod wedi ennill.  Fel yr oeddwn yn sôn y noson o’r blaen (6 Tachwedd), fe losgwyd Lloyd George yn ei etholaeth ei hun, yn ei dref ei hun, gan ei bobl ei hun oherwydd ei safbwynt ar Ryfel De Affrig.  Ond wedi ychydig fisoedd fe ymladdodd y sedd eto, ei hennill, – a chynyddu ei fwyafrif.

Ar ôl ailddarllen llawer o’i hanes a llawer o’i eiriau yn ddiweddar, fe’i caf hi mor anodd ag erioed peidio ag edmygu Ll.G. am ryw bethau.  Yr oedd iddo ochr gadarnhaol iawn, yn ogystal ag ochr negyddol iawn.  Eleni o bob blwyddyn, digon posib mai’r ail sydd flaenaf yn ein meddyliau os ydym yn Gymry ystyriol.  Ar y pnawn Sul hwnnw ganmlwydd yn ôl, fe gymerodd y tro anghywir a mynd yn was, ac yn y pen draw yn garcharor, i’w hen elynion. Cymaint gwell y gallasai pethau fod petai wedi cymryd y tro arall.  Nid ailadroddaf yma yr hyn y ceisiais ei awgrymu yn chweched stori’r gyfrol Camu’n Ôl.

Cyn bo hir hefyd rwy’n gobeithio y cewch ddarllen Hen Lyfr Bach Lloyd George, un o’r pedwar nesaf yng nghyfres ‘Yr Hen  Lyfrau Bach’.  Gobeithir eu cyhoeddi yn y Gwanwyn, a hei lwc y gwêl y Cyngor Llyfrau ei ffordd yn glir i gefnogi’r gyfres y tro hwn.

Wele goelcerth !

Felly fe gafodd pobl dda Lewes yn Sussex dipyn o hwyl neithiwr, yn llosgi delw o Alex Salmond ar ben y goelcerth.  Derbyniodd yr heddlu gŵyn, ond fe daniodd rhywun y fatsen yr un fath ac fe losgwyd un ddelw o’r ddwy a fwriadwyd, er difyrrwch i dyrfa o 45,000.

Nid yn annisgwyl, mae peth dicter yn yr Alban, yn enwedig gan fod y Lewesiaid wedi llosgi hefyd Anghenfil Loch Ness a’r 45% a bleidleisiodd dros IE !  Yn ôl yr hanes, chwerthin a wnaeth Alex (chortling, chwedl y Daily Telegraph), gan boeni mwy am Nessie nag amdano’i hun.

Y cwestiwn i Gymru yw, pryd, o pryd y codwn ni arweinydd y barna pobl yr Home Counties ei fod yn deilwng o’i losgi ar Noson Tân Gwyllt?   Hyd y gallaf gofio, ni losgwyd arweinydd o Gymro ers diwrnod llosgi Lloyd George a’i ewythr gan bobl Cricieth adeg Rhyfel y Boer.  Hyd y gwn, ni losgwyd mo Saunders Lewis ar ei fwyaf dadleuol; efallai ei fod ef ei hun wedi defnyddio’r fatsen olaf.

Ddoe y dylwn fod wedi rhoi hysbyseb fach i gerdd Ellis Wynne (Y Bardd Cwsg) am Gynllwyn y Powdr Du, a gyhoeddir am y tro cyntaf yn Hen Lyfr Bach Cerddi’r Bardd Cwsg.  Clywaf fod y pecyn bargen, pedwar Hen Lyfr Bach am £10 yn lle £12, yn mynd yn dda. Ffitio hosan Nadolig.  Ewch amdano tra bydd y stoc yn para !  Gan eich llyfrwerthwr neu o: dalennewydd@yahoo.com

Wedi chwe wythnos

Ddoe y dylwn fod wedi sgrifennu hwn, chwe wythnos union ar ôl y llanast dychrynllyd yn yr Alban.

Ie, llanast Sgotaidd clasurol meddaf eto, cymar teilwng i drychinebau Flodden a Culloden, i antur alaethus Darien (a arweiniodd at ddiddymu senedd yr Alban yn 1707), i gyflafan gwacáu’r Ucheldiroedd ac i weithredoedd ffôl y naill un ar ôl y llall o’r brenhinoedd Stuartaidd.  Dywedaf eto, rhyw ddannoedd fud barhaus yw teimlad y Cymro o israddoldeb;   am greu trychinebau, am droi’r drol go-iawn, wyddom ni ddim byd amdani wrth ochr yr Albanwyr.  Yn un peth, fe barhaodd coron a senedd yr Alban am ganrifoedd pryd nad oedd gan y Cymry y naill na’r llall; yr oedd y gwobrau felly yn fwy a’r gwrthdaro’n galetach.  Bu’r Alban yn fwy o genedl na Chymru, a’i phobl yn  ymwybodol o hynny;   yr oedd eu cenedligrwydd yn bresenoldeb, yn realiti, ac am hynny yr oeddent yn ei ofni, – ei ofni’n fawr ar rai adegau.  Gŵyr y Sgotyn mai annibyniaeth yw’r peth priodol iddo, – ond mae’n ofni mynd amdano ac weithiau mae’n camu’n ôl mewn modd syfrdanol.

Adlewyrchiad o hyn fu hynt y Blaid Genedlaethol, yr SNP, oddi ar ei llwyddiant yn 1967.  Ethol saith AS (‘Scotland’s Magnificent Seven’) mewn awyrgylch cadarnhaol iawn yn etholiad Chwefror 1974; cynyddu hyn i roi ‘Scotland’s First Eleven’ fis Hydref yr un flwyddyn, gyda darogan hwyliog o ennill mwyafrif seddau’r Alban yn fuan iawn.  Ond ym mlwyddyn hunllefol 1979 ysgubo’r rhain ymaith gan adael dim ond un neu ddau.  A thrwy’r 1980au ymddangosai’r hen Blaid Cymru, mewn cymhariaeth, yn baragon o wytnwch a dyfalbarhad.

Caf ryw deimlad fod y duedd hon at bendilio manig yn rhan o’r hyn sydd wedi digwydd oddi ar y bore Gwener llwyd wedi’r refferendwm.   Eisoes ar y blog yr wyf wedi llyncu geiriau.  Na, doedd rhoi’r bleidlais i lafnau a llafnesi 16 oed ddim y camgymeriad yr ofnais unwaith ei fod. Na, ni chafwyd ‘effaith Québec’, gyda’r blaid genedlaethol yn edwino’n gyflym a diflannu ar ôl colli mewn refferendwm.   I’r gwrthwyneb, dyma’r trafod a’r ymgyrchu yn parhau, y blogiau a’r gwefannau cenedlaetholgar yn fyw iawn, aelodau yn dylifo i’r SNP, degau o filoedd yn heidio i wrando neges ei darpar arweinydd newydd, a’r polau yn addo’n wych iddi.  Ac – arwydd da  – y Daily Telegraph yn dechrau ymosod arni.  Beth sy’n esbonio hyn oll?

Ystyriwn rai esboniadau posibl.

(a)    Siom yr ‘Adduned’ ?  Dyma’r fersiwn a dderbynnir gan y rhan fwyaf o’r sylwebyddion a’r pynditiaid. Yn ystod yr wythnos olaf cyn y bleidlais cafodd y Sefydliad Prydeinig anferth o fraw, a daeth y tair prif blaid unoliaethol at ei gilydd a chyhoeddi ‘adduned’ o rymoedd, breintiau a manteision arbennig i’r Alban ond iddi aros o fewn yr undeb. Credwyd yr adduned, a dewisodd yr Albanwyr, o fwyafrif, fod yn hogiau da. O fewn dyddiau, caed lle i feddwl nad oedd yr adduned yn werth dim nac yn golygu dim.  Daeth adwaith yn syth, a throdd y llanw yn gryf o blaid yr SNP, ar draul Llafur yn bennaf.

(b)   Euogrwydd ?  Ond y nefoedd fawr, a yw hyn yn esbonio’r ffigiwr o 52% i’r Blaid Genedlaethol yr wythnos hon, a fyddai’n rhoi iddi 54 sedd yn San Steffan gan adael Llafur â phedair, y Democratiaid Rhyddfrydol ag un a’r Ceidwadwyr â dim un? A yw’n esbonio canlyniad Pôl Reuters heddiw, a ddywed y byddai 52% yn pleidleisio dros annibyniaeth gyda 48% yn erbyn (ffigurau a fyddai’n ymaddasu i 49% a 45% ar ôl torri allan yr ‘ymatal’ a’r ‘wn i ddim’)?    A allwn ni dderbyn fod y fath newid wedi digwydd o fewn ychydig ddyddiau wedi’r refferendwm, o ganlyniad i ychydig ystyriaeth bwyllog ac i fethu credu’r ‘adduned’?   Ai ynteu yr esboniad yw fod y Sgotiaid wedi mynd yn  wallgo, – ond yn wallgo y ffordd iawn o’r diwedd?   Rhywbeth nid annhebyg i’r ail, rwy’n mentro awgrymu; neu o leiaf rhywbeth yn galw am esboniad seicolegol; rhywbeth yn codi o’r dyfnder.  Ton o edifeirwch, gan bobl yn gwybod yn eu calonnau eu bod wedi gwneud peth drwg?

(c)   Mynci busnas ?  Trydydd posibilrwydd, – ac fe gaiff y sgeptig gilwenu.  Rhwng 49 a 52 o blaid, a rhwng 45 a 48 yn erbyn.  Tybed, tybed nad dyna oedd gwir ganlyniad y refferendwm, ond bod grymoedd cudd, drwy foddion at eu galw, wedi addasu’r ffigiwr o ryw … 3% ?   Yn union wedi’r canlyniad yr oedd sôn mawr am dwyllo yma ac acw.  Mae’r sôn hwnnw wedi peidio erbyn hyn.  Ond erys y ffaith hanesyddol mai at gastiau mul a thriciau mwnci y try’r Sefydliad Prydeinig yn ddi-ffael ac ym mhob amgylchiad pan fydd wedi ei gornelu. Yr wythnos hon dyma hanes am farw Gough Whitlam, cyn-Brif Weinidog Awstralia, a ddiswyddwyd yn y 1970au mewn modd sy’n ymddangos yn gwbl anghyfansoddiadol ac anghyfreithlon, – a chyda chydweithrediad mwy-na-pharod y Goron medd rhai sylwebyddion.

Os mai (c) sy’n gywir, ymgysurwn yn y wireb nad hir y ceidw’r Diafol ei was; gollyngodd ef yn ddigon sydyn yn Iwerddon, India, Kenya, Malaya, Cyprus …  Os mai (b) sy’n gywir, gobeithiwn y bydd i’r SNP ddal y llanw y tro hwn.  Mae hanner blwyddyn yn amser hir iawn mewn gwleidyddiaeth, a diau y bydd llawer tro ar fyd.  Na ddisgwyliwn y mwyafrifoedd anferth y mae arolygon y dyddiau hyn yn eu haddo.  Digon fydd mwyafrif, yn etholiad San Steffan i ddechrau, ac ym mhen blwyddyn wedyn yn etholiad Holyrood.  Byddai hynny’n wir yn beth gwerth byw ar ei gyfer, y peth gorau a all ddigwydd yn oes neb ohonom sy’n fyw.  Ac un o’i ganlyniadau fyddai gorfodi ailgyflunio’r Chwith yn Lloegr.

Ble mae hyn oll yn gadael Cymru?  Cwestiwn rhy fawr heddiw.

O.N.   Mae’r hen G.A. wedi rhoi’r gorau’n llwyr i brynu’r Telegraph, ond bydd defnyddwyr Yahoo yn gorfod dioddef detholion ohono, yng nghanol lobsgows o straeon tabloid hollol hurt.  Echdoe roedd yn dechrau arni:  ‘Sturgeon – is she going to be as annoying as Salmond?’ A phechod Nicola yn tro hwn, testun ysgrif flin iawn?  Rhyw ffrwtian chwerthin (‘chortling’) wrth gael ei holi gan John Humphreys ! H.y. gwrthod cymryd y BBC o ddifri !