PRALLAN ?

Diwrnod o orymdeithiau, ralïau a chynadleddau oedd hi ddoe.

Clywn fod tua dau gant o Frexitwyr o Ogledd-Ddwyrain Lloegr (Brynaich a Deifr, chwedl yr hen Gymry) ar eu hymdaith bythefnos tua Llundain, a bod yr hen Farage wedi ymuno â nhw am ychydig filltiroedd. Yn y cyfamser, rali lawer iawn mwy yn llenwi canol Llundain i alw am ‘Bleidlais y Bobl’ – sef yr ail un, yn y gred neu’r gobaith y bydd y canlyniad yn wahanol i’r tro cyntaf.

Ai felly y bydd – neu y byddai – hi? Allwn ni ddim bod yn sicr. Yn un peth, bu cyfran bur uchel o ymatal yn refferendwm 2016 (ac yn ddiddorol ac od, yr ymatal mwyaf yn y rhanbarthau AROS cryfaf, sef yr Alban a Llundain). Beth all dynnu ymatalwyr allan i bleidleisio? Achosion adain-dde neu adweithiol, ran amlaf. (Nid wyf yn dweud mai hynny, neu hynny’n unig, yw Brexit; ond felly y’i gwelir, y teimlir yn reddfol yn ei gylch, gan y rhan fwyaf – y rhan fwyaf o ddigon, er nad pawb – o’i gefnogwyr.)

Cofiwn hefyd nad yw maint rali na deiseb yn mennu dim ar lywodraeth (ganol na lleol). ‘Dy bôl, pe deuai balot …’, dyna’r unig beth o bwys.

***

Teithiodd llawer o’r Alban i’r rali yn Llundain, gyda Nicola Sturgeon yn un o’r prif siaradwyr. Yn awr, cwestiwn: a ddylai gwleidyddion yr SNP fynd i Lundain i ddangos ochr ar y mater hwn? Dyfalaf eu bod yn rhesymu rywsut fel hyn, fod yno lwyfan da i ddarlledu’r neges i Ewrop, a hefyd yn ôl i’r Alban i gadarnhau’r credinwyr yno.

Ond fel ymarfer, dychmygaf yn awr fy mod i’n brif weinidog yr Alban ac yn arweinydd y Blaid Genedlaethol. Yn y sefyllfa honno, byddwn i’n gofyn y cwestiwn hwn: beth petaem ni’n cael ‘Pleidlais y Bobl’ (neu Brexiref 2), a’r fantol dros Brydain yn troi o blaid aros i mewn? Wps! Onid dyna fyddai taflu ymaith y cyfle gorau a gafodd yr Alban erioed yn ei holl hanes gwleidyddol? Onid y peth gorau o ddigon, o ran dyfodol yr Alban, fyddai i Inglandanwêls losgi eu bysedd unwaith eto?

Nage, meddai Joanna Cherry AS ar wefan The National heddiw – hithau yn y rali ddoe, hefyd Ian Blackford, arweinydd yr SNP yn San Steffan. Bydd yr achos dros annibyniaeth yr Alban, a’r gefnogaeth, yn aros yr un fath, meddai hi. Gallwch ddarllen yr erthygl, a barnu. Dyna safbwynt Wee Ginger Dug heddiw hefyd.

Safbwynt sylfaenol yr hen G.A. ? Os daw rhyw dda o’r Brexit, Alban annibynnol fydd y peth hwnnw, ac yn dilyn – a hynny’n syth gobeithio – ymadawiad Trident o lannau Clud. Dyma’r PETH MAWR. Dyma fyddai’n torri crib y Sefydliad Prydeinig, sef y peth nad yw’r Chwith Brydeinig ragrithiol erioed wedi llwyddo i’w wneud, nac erioed wedi ceisio.

***

Ddoe hefyd bu rali yn Glasgow, wedi ei threfnu gan Tommy Sheridan, yn galw ar lywodraeth yr Alban a’r mudiad cenedlaethol i flaenoriaethu achos annibyniaeth. Er chwilio’r cyfryngau, anodd oedd cael llawer o wybodaeth am hon. Un dewis fyddai i Holyrood drefnu refferendwm ei hun, nid gofyn i lywodraeth Prydain am un, neu am ganiatâd i’w gynnal. Fel yr wyf wedi dweud droeon, byddai’r hen G.A. yn mynd ymhellach. Pan ddaw etholiad, San Steffan neu Gaeredin, dylai’r blaid genedlaethol ddatgan: os cawn ni fwyafrif y tro yma eto – unrhyw fwyafrif, canys dyna reolau’r chwarae fel yr ydym wedi eu deall erioed – byddwn ni’n cyhoeddi’r Alban yn wladwriaeth annibynnol ac yn cychwyn trafodaethau tuag at gael cydnabod hynny gan Loegr a chan y Gymuned Ewropeaidd. Refferendwm? Indyref 2? Gadewch i’r ochr arall weiddi am hwnnw.

***

Teithiodd rhai cenedlaetholwyr Cymreig i Lundain ddoe. Bu eraill yn cynadledda ym Mangor. Gan nad es yno i weld, dau gwestiwn am y gweithgareddau:

(1) A ddywedwyd rhywbeth am Y MWD ?

(2) Gan fod polisi’r Blaid yn wrth-niwclear, a fu cynnig yn croesawu’r newydd da am Atal Wylfa B? Neu hyd yn oed yn diolch i’r Brexit am ddwyn y fath ganlyniad yn nes?

Yn ôl un o’r siaradwyr, ‘peth anghymreig’ yw Brexit gan nad oes gair Cymraeg amdano. Well inni ddechrau dweud ‘PRALLAN’ o hyn allan?

Clown, Brown a Brexit

Ddoe wrth gael fy mhaned pnawn digwyddais weld darn o hen ffilm nad oeddwn wedi ei gweld ers blwyddyn ei hymddangosiad, 1951, ac a gododd dipyn o arswyd arnaf ar y pryd. (Do, mi es ati’n ddeddfol wedyn i ddarllen y llyfr. ‘You’ve seen the film. Now read the book!’) Tom Brown’s Schooldays oedd hi, gyda John Howard Davies a Robert Newton – yr ail yn cerdded ar ddwy droed unwaith eto, a’i acen yn dra gwahanol i’r hyn a fuasai ychydig ynghynt, yn Treasure Island addasedig ond anfarwol Walt Disney.

Cofiaf ymateb fy rhieni. Fy nhad am waldio Flashman. Fy mam yn dweud wrth gyfaill imi, ychydig yn hŷn ac yn yr ysgol uwchradd ers tro: ‘Doeddan nhw’n ofnadwy ers talwm yn yr hen ysgolion mawr ’na?’ ‘Oeddan,’ meddai fy ffrind yn fyfyriol. ‘Cofiwch chi, ma’ hi’n ddigon drwg tua Ben Groes ’cw o hyd.’ A’r cysur hwnnw yn fy nghof, es innau gyda’m cenhedlaeth i Ysgol Dyffryn Nantlle y flwyddyn wedyn.

Dyddiau ysgol? I fyny ac i lawr fel yn hanes pawb ohonom, rwy’n amau. Weithiau ffordd yma ac weithiau ffordd draw. Ambell fore hyfryd yn dilyn stormus ddu brynhawn, ac fel arall. Ond yn gyffredinol, llawer mwy o gamp nag o remp, yng nghof un disgybl beth bynnag, a’r gwerthfawrogiad o ddysg, cefnogaeth a chyfeillgarwch yn gwrthbwyso unrhyw atgofion eraill. O leiaf, fe allwn ddweud hyn am yr hen ‘Ben Groes ’cw’: nid adeiladwyd yno system wallgo er mwyn magu rhywogaeth o glowns i weinyddu gwlad ac ymerodraeth. (Hwyrach yr hoffech ddarllen y stori ‘Y Llyfrau Gwyrddion’ yn fy nghyfrol O’r India Bell a Storïau Eraill.)

A dyma Lywodraeth y Clowns yn cyflym nesáu at ryw uchafbwynt. At drobwynt? At ddiweddglo? Wn i ddim, mwy nag y gŵyr pynditiaid y cyfryngau ar eu cyffes eu hunain bob nos!

I gael ffordd ymwared, a chipio buddugoliaeth o’r llanast hwn, dibynnwn yn llwyr ar yr Alban.

Cymru druan? Allan o’r cyfri.

I’r gad, Inglandanwêls !

Welais i mo’r rhaglen neithiwr ar ITV, ond dyma hysbysiad y Radio Times:

‘Can We Defend Ourselves? Tonight

With the Government recently announcing ambitious plans to make sure that Britain maintains its status as a world military leader, Tom Bradby explores whether our armed forces really are ready for combat should global tensions escalate at what is an increasingly volatile time. As the nature of modern warfare continues to evolve and recruitment and funding issues are a subject of growing dispute, how prepared are we to fight?’

Na phoenwch. Hollol barod. Rhaid mai dyna’r ateb.

Oherwydd ar 10 Chwefror fe gyhoeddodd Gavin Williamson, Ysgrifennydd Amddiffyn Prydain Fawr, y bydd ein hawyrenlong newydd, HMS Queen Elizabeth (£3.2 biliwn), yn hwylio i foroedd Tsieina gynted ag y bydd hi’n barod – sef ymhen rhyw ddwy flynedd – i ddangos i bobl yr ochrau hynny nad teigar papur yw Prydain. Does dim awyrennau i fynd arni, ond peidiwch â phoeni, cawn fenthyg rhai gan Trump. Siŵr y bydd hi’n iawn.

Clywaf y gwangalon yn gofyn ‘Ydi hyn yn ddoeth, dwedwch, a Phrydain ôl-Brecsit yn mynd i fasnachu ledled y ddaear, ac yn enwedig gyda gwledydd poblog Asia?’ Ond rhaid bod Gavin wedi ystyried hyn cyn gwneud ei ddatganiad. Ac nid oedd wedi anghofio’r Brecsit, oherwydd fe ddywedodd yr un pryd:

‘Brexit has brought us to a great moment in our history, a moment when we must strengthen our global presence, enhance our lethality, and increase our mass.’ Edrych eto: na,, nid ‘mess’, ond ‘mass’. Ac, ie, ‘lethality’ oedd y gair. Anfarwol yntê!

Ond howld am funud. Pwy fydd biau’r llong? Pwy fydd ddim yn deigar papur? Pwy fydd yn ‘lethal’? Prydain Fawr? Nage bobol.

Meddyliwch. Beth os bydd yr Alban wedi mynd, oherwydd y Brecsit? Beth os bydd Iwerddon wedi uno, am yr un rheswm? Fydd dim Prydain Fawr. Pwy fydd ar ôl?

Inglandanwêls.

Inglandanwêls fydd y ‘world military leader’. Inglandanwêls fydd biau’r llong awyrennau heb awyrennau. Wêls fydd yn cartrefu Trident … onibai fod polisi Llafur Cymru wedi newid.* A bydd Meirionnydd yn darparu ar gyfer yr ‘haid o dronsiau’ (swarm drones) y mae Mr. Williamson hefyd yn eu haddo. (Diolch, Gyngor Gwynedd.)

Ond mae ambell beth yn peri pryder o hyd. Sut i dalu am y cyfan, ac olew’r Alban wedi mynd? Chwedl yr hen ymadrodd cefn gwlad, ‘torri cwys yn nes at y clawdd, hogia bach’. A beth am gau ambell Ganolfan Iaith?

Pryder mwy sylfaenol eto. ‘How prepared are we to fight?’ Ie, ond yn erbyn pwy cawn ni gwffio? Yn y byd newydd wedi Brecsit, pwy fydd yn ffansïo ffeit yn erbyn Inglandanwêls?

Syniad! Beth am i ni, Inglandanwêls, ymosod ar Sgotland, i drio cael yr olew yna’n ôl? Pwy a’n harwain? Dowch o’na, Rob Brydon, Sam Warburton, Syr Gareth Edwards, – hoelion wyth ‘Let’s Stay Together’ ers talwm.

I’r gad ! I’r gad !
* Ydi Adam wedi gofyn Y CWESTIWN i Drakeford eto?